Diepzeemijnbouw: biodiversiteit diepzee blijkt groot

Wat zijn de gevolgen voor ecosystemen in de diepzee als de winning van mariene ertsafzettingen start? Kan dergelijke diepzeemijnbouw op milieuvriendelijke wijze worden uitgevoerd? En hoe kunnen mijnbouwregels worden afgesproken en nageleefd? Drie jaar werkten onderzoekers van ondermeer het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) intensief aan deze vragen van het Europese project MiningImpact, samen met onderzoekers uit tien andere landen. Deze week bespreken de onderzoekers hun bevindingen tijdens een slotbijeenkomst in het Natural History Museum in London. Zij presenteren ook aanbevelingen voor de bescherming van rijke diepzee-ecosystemen.

Anders dan in het verleden wel werd gedacht, blijken de grote diepzeevlaktes in de Stille Oceaan niet leeg en levenloos. De MiningImpact-onderzoekers ontdekten tot hun verrassing dat de ecologische diversiteit in de diepzee zeer groot is. Deze constatering heeft gevolgen voor het beoordelen van milieurisico’s van de voorgestelde mijnbouw van metaalertsen uit de diepzee. “We wilden uitzoeken wat er in de equatoriale Stille Oceaan zou gebeuren als mangaanknollen op industriële schaal worden gewonnen”, zegt projectcoördinator Dr Matthias Haeckel van het GEOMAR Helmholtz Centrum voor Ocean Research in Kiel.

Mangaanknollen essentieel voor biodiversiteit diepzee
Mangaanknollen zijn bal- of bloemkoolvormige ertssoorten op de zeebodem, die meestal voorkomen op dieptes van 4000 meter of meer. Ze bestaan niet alleen uit mangaan, maar bevatten ook ijzer evenals koper, kobalt en nikkel. Een belangrijke bevinding is dat mangaanknollen voor veel diepzeedieren een onmisbaar onderdeel uitmaken van hun leefgebied. Hoe dichter de mangaanknollen bij elkaar liggen, hoe groter de soortenrijkdom. Op de onderzeese bergtoppen in de Clarion-Clipperton-zone (CCZ), het belangrijkste gebied voor mangaanknollen, komen bovendien weer andere diersoorten voor dan in de dieper gelegen gebieden met mangaanknollen. “De knollen zijn essentieel om de biodiversiteit in de diepzee te behouden,” zegt dr. Haeckel. Bovendien benadrukken wetenschappers van MiningImpact dat de effecten van verstoringen in de diepzee vele decennia aanhouden en veel aspecten en functies van de aanwezige ecosystemen beïnvloeden.

Diepzeemijnbouw vraagt om kennisuitwisseling wetenschap en industrie
Een van de aanbevelingen van de onderzoekers is om beschermde gebieden in te stellen waarin de omstandigheden en samenstelling van de organismen gelijk zijn aan de gebieden die voor mijnbouw worden gebruikt. “Gebieden in de CCZ die daarvoor al zijn aangewezen zijn weliswaar nuttig, maar extra beschermde gebieden in licentiegebieden lijken nodig te zijn, “zegt dr. Haeckel. “Het MiningImpact-project heeft aangetoond dat de technologie voor het monitoren van diepzeemijnbouw al beschikbaar is. Wat nodig is, is kennisuitwisseling tussen industrie en wetenschap, evenals een standaardisering van de onderzoeksprotocollen.”

Mijnbouwcode
Deze aanbevelingen zijn vooral gericht op de Internationale Zeebodemautoriteit (ISA). Op basis van het VN-zeerechtsverdrag (UNCLOS) beheert ISA de gehele zeebodem buiten de exclusieve economische zones (200-zeemijlzone) van de afzonderlijke staten. De overeenkomst verplicht ISA ook om het mariene milieu te beschermen tegen mogelijke schadelijke effecten van diepzeemijnbouw. “Daarom ontwikkelt de ISA momenteel juridische kaders voor de exploitatie als in de nabije toekomst de eerste mijnbouwvergunningen worden aangevraagd”, aldus dr. Haeckel. “We zijn optimistisch dat onze resultaten tot uiting komen in deze mijnbouwcode.”

Groeiende behoefte aan metalen
Al in de jaren zeventig van de vorige eeuw waren er plannen voor het winnen van mangaanknollen uit de diepzee, maar het bleef bij kleine proefontginningen. Dr. Haeckel: “De technische inspanning om ze uit de diepzee te halen is nog steeds zeer groot. Maar de vraag naar metalen neemt toe en zal dat blijven doen met de groeiende wereldbevolking. We moeten voorbereid zijn als landen het diepzee-erts willen gaan ontginnen.”

NIOZ en diepzeemijnbouw
Dr. Henko de Stigter, marien geoloog bij NIOZ: “Naast het fundamentele onderzoek zoals in het MiningImpact project, gericht op het doorgronden van ecologische processen in de diepzee, werken we ook aan praktische toepassing van deze kennis. We zien vanuit de fundamentele wetenschap en de industrie een toenemende openheid om van elkaar te leren en om samen te zoeken naar milieuvriendelijke oplossingen om ook in de toekomst te kunnen voorzien in essentieële grondstoffen. Heel concreet werken we als NIOZ nu al samen met partners uit de industrie in het Europees gefinancierde project Blue Nodules, gericht op ontwikkeling van ecologisch duurzame winning van mangaanknollen.”