TNO: Onderwatergeluid op de agenda

De menselijke activiteiten op zee en met name op de Noordzee nemen de laatste decennia enorm toe. Iedere activiteit veroorzaakt geluid. Omdat in veel water het zicht zeer beperkt is, zijn dieren sterk afhankelijk van geluid voor oriëntatie, communicatie en de jacht. Onderwatergeluid heeft zonder twijfel effect op in zee levende dieren, al is op kennisgebied nog veel te winnen.

Het effect kan tijdelijk van aard zijn, vergelijkbaar met tijdelijke doofheid na een bezoek aan de disco, maar ook permanente gehoorschade en zelfs sterfte zijn mogelijk.

De afgelopen jaren kwam het onderwerp onderwatergeluid prominent op de agenda. Een belangrijke stimulans was de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM). In 2012 moet in dit kader een Goede Milieutoestand zijn gedefinieerd, waarvan onderwatergeluid expliciet deel uitmaakt. Ook het windenergieprogramma riep vragen op ten aanzien van onderwatergeluid. Dat betrof met name de vraag of heiwerkzaamheden schadelijk kunnen zijn voor het onderwaterleven.

Standaardisatie

TNO is van oudsher zeer actief op het gebied van militaire sonarsystemen en bouwde al veel kennis op van onderwatergeluid. Voor wat betreft de effecten van andere geluidproducerende bronnen onder water is echter nog veel onbekend. In opdracht van de Nederlandse overheid werd een onderzoeksprogramma gestart. TNO trekt twee projecten. Het eerste is gericht op standaardisatie van meetgrootheden en het opstellen van voorschriften voor het meten van onderwatergeluid; het tweede betreft een bronbeschrijving van onderwatergeluid bij heien op zee.

Het vakgebied van onderwatergeluid is sterk internationaal gericht. Standaardisatie is daarom van groot belang; internationaal moet een gemeenschappelijke taal worden gesproken. Op 3 en 4 februari werd bij TNO in Delft een internationaal symposium georganiseerd, waar deskundigen uit acht verschillende landen hun kennis met elkaar deelden. Tijdens de bijeenkomst werden de voorstellen van TNO voor standaarddefinities van geluidgrootheden geaccepteerd als basis voor verdere discussie.

Model

Naast het werk aan standaardisatie ontwikkelt TNO een model voor geluid ten gevolge van heien op zee. In dit model kunnen de effecten van bijvoorbeeld paaldiameter, waterdiepte, bodemtype en hei-energie worden opgenomen. Aan de hand van het model kan worden voorspeld welke geluidniveaus onder water zullen optreden. Zo kan, al voordat heiwerkzaamheden plaatsvinden, een beoordeling van het onderwatergeluid worden gemaakt. Om het model te valideren werden in december 2010 metingen gedaan aan een proefopstelling en worden metingen op volle zee voorbereid.

TNO ontwikkelt ook een tool waarin uiteindelijk alle kennis over onderwatergeluid bij elkaar wordt gebracht. Het gaat om kennis over de bron (het heien), de geluidvoortplanting in water, de blootstelling van dieren aan geluid, het effect op dieren (dosis-effectrelaties) en mogelijk te treffen mitigerende maatregelen. Met deze tool zullen binnenkort ook niet-deskundige gebruikers de effecten van activiteiten op zee kunnen beoordelen.

Bron: TNO, 3 mei 2011