Doek valt voor containervaart in het Amsterdams Havengebied

De Amsterdam Container Terminal (ACT ) in het Havengebied van Amsterdam is failliet. De negen enorme grote rode kranen, die als mecano dinosaurussen angstaanjagend hoog boven het havenlandschap uittorenen, zullen binnenkort letterlijk en figuurlijk geveld gaan worden.

Hiermee is een eind gekomen aan de jarenlange overlevingsstrijd van deze terminal. Bij de opening in 1999 was het het meest moderne containeroverslagbedrijf waarbij schepen tegelijkertijd aan twee kanten gelost konden worden. Het was het paradepaardje waarmee de Haven van Amsterdam zich als containerhaven naast Rotterdam op de internationale kaart wilde zetten. Kosten noch moeite werden gespaard om deze container terminal van de grond te krijgen. De gemeente Amsterdam stopte er zelf ruim honderd miljoen euro aan belastinggeld in. Maar uiteindelijk blijkt het allemaal tevergeefs te zijn. De containerterminal heeft het niet gered. Eigenlijk van begin af liep het al niet goed met deze terminal en daar is een aantal redenen voor aan te wijzen.

Opkomst en ondergang
In het Volkskrantartikel van 8 september wordt uitgebreid ingegaan op het ontstaan en de ondergang van deze terminal. Dat deze terminal er kwam had vooral te maken met een Ajax- Feijenoord strijd, aldus Hans Gerson voormalig directeur van de Haven Amsterdam. Rotterdam was oppermachtig als containerhaven en Rotterdam had de voorganger van de ACT failliet laten gaan. Dat kon Amsterdam natuurlijk niet op zich laten zitten en zij hebben toen alles uit de kast gehaald om Rotterdam een lesje te laten leren. Interessant in het artikel is verder dat er twee hoogleraren en een deskundige op het gebied van haveneconomie en containervaart aan het woord komen die uitleggen waarom het nooit was is en nooit wat zal worden met de containervaart in de Amsterdamse haven. De belangrijkste reden volgens de deskundigen is wel dat Amsterdam achter de sluizen ligt, “daar houden reders niet van, en verder zijn de achterlandverbindingen ook niet op orde”, aldus Robert Dekken, haveneconoom van de Erasmus Universiteit uit Rotterdam, dat dan weer wel. Containerspecialist Neil Davidson voegt daar nog aan toe dat Amsterdam ook te weinig kritische massa heeft om als een volwaardig containerhaven te kunnen functioneren.

Niets geleerd
Al deze redenen zijn echter vandaag de dag ook nog steeds geldig. Amsterdam blijft ook in de toekomst nog steeds achter de sluizen liggen, heeft te weinig kritische massa en de achterlandverbindingen zijn ook nog steeds niet optimaal. Als je dan ook nog in ogenschouw neemt dat met de opening in 2014 van de Tweede Maasvlakte er in Rotterdam nog eens 600 hectare sluisvrije containeroverslagcapaciteit bijkomt, dan zou je dus denken dat de Amsterdamse bestuurders van dit alles wel geleerd zouden hebben en zich voor wat betreft de toekomstplannen zich niet rijk rekenen aan de Amsterdamse Haven als containerhaven. Niet dus! In de plannen voor de aanleg van de nieuwe zeesluis, die Amsterdam en de provincie Noord-Holland extra groot en versneld willen gaan aanleggen en hiervoor honderden miljoenen euro’s voor vrijmaken, zit nog steeds de aanname dat de Amsterdamse Haven een belangrijke containerhaven zal gaan worden. Sterker nog deze sluis moet versneld worden aangelegd om groei in de containervaart in het Amsterdamse Havengebied mogelijk te maken. De plannen gaan er van uit dat met de aanleg van een nieuwe zeesluis de groei van de totale op-en overslag van nu 93 miljoen ton zal toenemen tot 125 miljoen ton in 2026 (Dynamar rapport, 2011). Deze beoogde groei moet in deze plannen grotendeels komen van de containervaart (20 miljoen ton in 2026). Deze 20 miljoen ton containeroverslag staat in schril contrast met de 1,7 miljoen ton containeroverslag wat een gemiddelde is voor de laatste tien jaar. Men gaat dus uit dat de containervaart in de toekomst met een factor 10-15 maal gaat groeien. Hoe reeel is een dergelijke aanname in het licht van het bovengenoemd? Deze wensgedachte ten aanzien van de groei van de containervaart lijkt ook de onderlegger van de visie Noordzeekanaalgebied 2040, die momenteel in ontwikkeling is en waarover het komend jaar besluitvorming plaatsvindt in de provincie Noord-Holland en in de gemeenten langs het Noordzeekaalgebied. Als gevolg van deze toekomstscenario’s wordt mogelijk ook de laatste groene gebieden langs het Noordzeekanaalgebied (o.a. Houtrakpolder) opgeofferd voor de opslag van containers. Maar hoe realistisch zijn al deze toekomstscenario’s? Voor de ACT zijn deze totaal niet uitgekomen. De bestuurders doen er goed om te leren van het debacle met de ACT terminal en ons te vrijwaren dat in de toekomt dergelijke nieuwe debacles weer ontstaan. Om maar niet te praten over de vele tientallen miljoenen aan belastinggeld wat daarmee mogelijk wordt verspild. Bezint eer ge begint!

Nieuwe kansen benutten
Een geluk bij een ongeluk is dat bij het failliet gaan van de ACT er nu ruim 100 hectare aan ruimte op het Havengebied vrijkomt. Dit is ruim voldoende om voor de komende tiental(len) jaren de vraag naar nieuw uit geven ruimte op het Havengebied op te vangen (gemiddeld bedroeg de uitgifte aan nat terrein de afgelopen tien jaar slechts 2,5 ha/per jaar, Monitor Bedrijventerreinen 2010). Dus de roep van een aantal bestuurders om de Houtrakpolder om te vormen tot Havengebied kan hiermee direct worden gesmoord. Maar waarom gebruiken we deze vrijgevallen gronden niet om een heel ander koers op te gaan in het Westelijke Havengebied. Laten we de havengebieden binnen de Ring van Amsterdam (Houthavens, Minerva-haven, Coenhaven) omvormen tot modern woon/werkgebied. Met deze transitie (zie het Oostelijk Havengebied) is hoogstwaarschijnlijk een hogere toegevoegde waarde in euro’s per hectare te behalen met het huidige activiteiten op het Westelijk Havengebied (bestaat met name uit kolen en olieoverslag). En laten we dan de bedrijven die voor een dergelijke omvorming moeten vertrekken uit de havengebieden binnen de ring opvangen op de vrijgekomen gronden van de ACT.

De milieufederatie brengt deze ideeen bijzonder graag in in het visietraject voor het Noordzeekanaalgebied 2040 dat volgende maand van start gaat!