Nieuwe expo: Scheepskisten vol kennis. Met Elie van Rijckevorsel op expeditie

Avontuurlijke wetenschappers door de eeuwen heen
‘Scheepskisten vol kennis’ gaat over 19e-eeuwse onderzoekers die op expeditie gingen, met de reis naar Indië van Rotterdammer Elie van Rijckevorsel als voorbeeld. Behalve wetenschapper was hij verwoed verzamelaar van etnografica en kunstnijverheid en bezat hij een rijk herbarium. Vanuit die passie en ter bevordering van onderwijs, kunst en wetenschap in Rotterdam richtte hij honderd jaar geleden de Erasmusstichting op. Dit jubileum is de aanleiding voor deze tentoonstelling in het Maritiem Museum Rotterdam.

Op expeditie
Een website als Buienradar vinden we nu heel normaal. We realiseren ons alleen zelden welk onderzoek hiervoor nodig was. Onderzoek waarvoor wetenschappers al eeuwenlang intensieve expeditiereizen maken, ook nu nog. Dit jaar kampeerde het WNF met prins Willem Alexander in Groenland en gaat astronaut Kuipers de ruimte in om experimenten uit te voeren. En al in de 19e eeuw trokken bijvoorbeeld archeoloog Howard Carter en bioloog Charles Darwin per zeilschip de wereld over om onze kennis te verrijken.

De tentoonstelling ‘Scheepskisten vol kennis’ gaat over deze avontuurlijke wetenschappers, met de expeditie van Elie van Rijckevorsel naar Indië als grote voorbeeld. Bezoekers leren dat in de 19e eeuw de reismogelijkheden en de rol van de scheepvaart nogal veranderde. Zo verschenen dankzij de Industriële Revolutie naast de traditionele zeilschepen de eerste stoomschepen, waardoor onderzoekers nog sneller en efficiënter konden reizen. Zo ook pionier Elie van Rijckevorsel, die als een van de eerste wetenschappers per stoomschip naar Indië vertrok om aardmagnetische observaties te doen.

Elie van Rijckevorsel (1845-1928)
Elie van Rijckevorsel trok in tropenoutfit met allerlei meetinstrumenten en een karavaan aan dragers door de Indische Archipel in bijvoorbeeld kleine houten volgestouwde prauwen en soms zelfs per vlot. Uit de brieven aan zijn moeder in Nederland blijkt dat dit vaak tijdrovend en inspannend was:

“Het dek is zoo zonnig en de ruimte beneden zoo klein, dat ik de drie dagen die wij noodig gehad hebben om te reizen, liggende doorbracht. Met al onze bagage hadden wij net ruimte om te liggen; van rechtop staan of zitten was geen sprake…”

Als een van de eerste wetenschappers daar riep Elie bovendien veel reacties op bij de bevolking, die hem ook wel “inspekteur van de zon” noemden. Van Rijckevorsel bleef uiteindelijk bijna vier jaar in Indië. Het leverde hem, naast een schat aan etnografische voorwerpen, scheepskisten vol kennis op. Deze onderzoeksresultaten werden gebruikt door wetenschappers, zoals Buys Ballot, oprichter van het KNMI, en zorgden ervoor dat wij vandaag de dag de weersvoorspelling kunnen bekijken.

Deze tentoonstelling is te zien van 5 november 2011 t/m 5 februari 2012.
Naast het Maritiem Museum Rotterdam besteden Museum Boijmans van Beuningen, Museum Rotterdam, het Natuurhistorisch Museum Rotterdam en het Wereldmuseum dit najaar aandacht aan dr. Elie van Rijckevorsel.

Meer… Maritiem Museum